ប្រែសម្រួល៖ រតនា
ខានយូនីស ដែនដីប៉ាឡេស្ទីន៖ ក្រុមឧទ្ទាមនៅហ្គាហ្សាបានប្រគល់ចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែលបីនាក់ទៅឱ្យកាកបាទក្រហមកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ (ថ្ងៃទី១៥ ខែកុម្ភៈ) ក្នុងការដោះដូរដែលនឹងឃើញការដោះលែងជនជាប់ឃុំប៉ាឡេស្ទីនចំនួន៣៦៩នាក់ពីការឃុំឃាំងរបស់អ៊ីស្រាអែល ដែលជាការដោះដូរចុងក្រោយបំផុតក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់ដែលកំពុងបន្ត។

អ្នកកាសែត AFP បានឃើញក្រុមឧទ្ទាមហាម៉ាស់ពាក់របាំងមុខដឹកនាំចំណាប់ខ្មាំងឡើងទៅលើឆាកនៅក្នុងទីក្រុងខានយូនីសភាគខាងត្បូងហ្គាហ្សា ដែលពួកគេត្រូវបានស្នើឱ្យថ្លែងទៅកាន់ហ្វូងមនុស្សមុនពេលប្រគល់ខ្លួនទៅឱ្យកាកបាតក្រហម។

ដោយកាន់ថង់អំណោយដែលផ្តល់ដោយអ្នកចាប់ជំរិត និងវិញ្ញាបនបត្រសម្រាប់បញ្ចប់ការឃុំឃាំងរបស់ពួកគេ បុរសទាំងបីនាក់ដែលមានអ្នកប្រយុទ្ធនៅជុំវិញ បានអំពាវនាវឱ្យបញ្ចប់ការដោះដូរចំណាប់ខ្មាំងបន្ថែមទៀតក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់។

ការដោះលែងនេះ ដែលជាលើកទី៦ចាប់តាំងពីការឈប់បាញ់ចូលជាធរមានកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមករា បានកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានការព្រួយបារម្ភកាលពីសប្តាហ៍មុនថា កិច្ចព្រមព្រៀងរវាងអ៊ីស្រាអែល និងហាម៉ាស់ជិតដួលរលំ។ ប៉ុន្តែកាលពីថ្ងៃសុក្រ ភាគីទាំងសងខាងបានបញ្ជាក់ថា ការដោះដូរនៅថ្ងៃសៅរ៍នឹងដំណើរការទៅមុខ។

អ្នកប្រយុទ្ធហាម៉ាស់រាប់សិបនាក់បានតម្រៀបជុំវិញឆាកដែលមានស្លាកសញ្ញារបស់ស្នាដៃយោធារបស់ក្រុមនេះ គឺកងពលអេហ្សេឌីន អាល់-កាស្សាម ខណៈដែលចម្រៀងជាតិនិយមប៉ាឡេស្ទីនកំពុងបន្លឺឡើង។

ប្រភពពីក្រុមហាម៉ាស់ និងជីហាដអ៊ីស្លាមបាននិយាយថា ក្រុមទាំងនេះបានដាក់ពង្រាយអ្នកប្រយុទ្ធប្រមាណ២០០នាក់សម្រាប់ពិធីប្រគល់។

ហ្វូងមនុស្សក៏បានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅ “ទីលានចំណាប់ខ្មាំង” នៅទីក្រុងតែល អាវីវ ដើម្បីមើលការដោះដូរ ដោយមានមនុស្សជាច្រើនកាន់ទង់ជាតិអ៊ីស្រាអែល និងផ្ទាំងរូបភាពគាំទ្រចំណាប់ខ្មាំង។

ការិយាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល លោក បេញ្ជាមីន ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ បានប្រកាសឈ្មោះចំណាប់ខ្មាំងថាជា សាហ្គី ដេកែល-ចេន ជនជាតិអាមេរិក-អ៊ីស្រាអែល សាសា ទ្រូប៉ាណូវ ជនជាតិរុស្ស៊ី-អ៊ីស្រាអែល និង យ៉ែរ ហន ជនជាតិអាហ្សង់ទីន-អ៊ីស្រាអែល។

ពួកគេត្រូវបានក្រុមឧទ្ទាមហ្គាហ្សាចាប់ឃុំឃាំងតាំងពីការវាយប្រហាររបស់ហាម៉ាស់ទៅលើអ៊ីស្រាអែលកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលបានបង្កឱ្យមានសង្គ្រាមរយៈពេល១៦ខែមកនេះ។

ក្រុមតស៊ូមតិអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីនបាននិយាយថា អ៊ីស្រាអែលនឹងដោះលែងអ្នកទោស៣៦៩នាក់ជាការដោះដូរ ដោយក្នុងនោះ២៤នាក់រំពឹងថានឹងត្រូវនិរទេស។
ស្ទើរតែទាំងអស់នៃអ្នកដែលនៅសល់គឺជា “អ្នកទោសមកពីតំបន់ហ្គាហ្សាដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនក្រោយថ្ងៃទី៧ ខែតុលា” នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់ក្រុមនេះ។

បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងហាក់ដូចជាជិតដួលរលំ មន្ត្រីហាម៉ាស់ម្នាក់បាននិយាយកាលពីថ្ងៃសុក្រថា ក្រុមនេះរំពឹងថាការចរចាលើដំណាក់កាលទីពីរនៃការឈប់បាញ់នឹងចាប់ផ្តើមនៅដើមសប្តាហ៍ក្រោយ។

រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក លោក ម៉ាកូ រូប៊ីយ៉ូ ដែលប្រទេសរបស់លោកជាអ្នកគាំទ្រដ៏សំខាន់របស់អ៊ីស្រាអែល និងជាអ្នកសម្របសម្រួលម្នាក់នៃការឈប់បាញ់ នឹងធ្វើដំណើរមកដល់អ៊ីស្រាអែលនៅយប់ថ្ងៃសៅរ៍ មុនការសន្ទនាដែលរំពឹងទុកជាមួយលោក ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ ស្តីពីការឈប់បាញ់នៅហ្គាហ្សា។

ការដោះលែងកាលពីសប្តាហ៍មុនបានបង្កឱ្យមានកំហឹងនៅអ៊ីស្រាអែល និងក្រៅប្រទេស បន្ទាប់ពីចំណាប់ខ្មាំងដែលត្រូវបានដោះលែងត្រូវបានដឹកនាំឡើងឆាក ដោយស្ថានភាពស្គមស្គាំងរបស់ពួកគេបានបង្កឱ្យមានការព្រួយបារម្ភអំពីស្ថានភាពក្នុងការឃុំឃាំង។

ចំណាប់ខ្មាំងជនជាតិអាមេរិក-អ៊ីស្រាអែល គីត ស៊ីហ្គែល ដែលត្រូវបានដោះលែងក្នុងការដោះដូរមុននេះ បាននិយាយថា គាត់ត្រូវបាន “អត់អាហារ និង…ធ្វើទារុណកម្ម ទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្ត” ក្នុងអំឡុងពេលជាប់ឃុំឃាំង។

ក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរចំពោះជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនក្នុងការឃុំឃាំងរបស់អ៊ីស្រាអែល បន្ទាប់ពីអ្នកទោសមួយចំនួនត្រូវការការព្យាបាលវេជ្ជសាស្ត្រក្រោយពេលត្រូវបានដោះលែងក្នុងការដោះដូរចុងក្រោយ។

• កិច្ចប្រជុំកំពូលរីយ៉ាដ

ការឈប់បាញ់នេះស្ថិតក្រោមសម្ពាធយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានស្នើឱ្យមានការកាន់កាប់តំបន់ហ្គាហ្សា ដែលក្រោមនោះប្រជាជនជាង២លាននាក់នឹងត្រូវផ្លាស់ប្តូរទៅអេហ្ស៊ីប ឬហ្ស៊កដង់។

សម្រាប់ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីន ការបង្ខំឱ្យផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅណាមួយរំឭកដល់ការចងចាំនៃ “ណាក់បា” ឬមហន្តរាយ – ការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅដ៏ធំរបស់ដូនតារបស់ពួកគេក្នុងអំឡុងពេលបង្កើតប្រទេសអ៊ីស្រាអែលក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨។

ឆាកដែលត្រូវបានរៀបចំសម្រាប់ការដោះលែងនៅថ្ងៃសៅរ៍មានផ្ទាំងរូបភាពគំនូរដែលហាក់បីដូចជាបង្ហាញពីនាទីចុងក្រោយរបស់មេដឹកនាំហាម៉ាស់ យ៉ាហ្យា ស៊ីនវ៉
ដែលត្រូវបានសម្លាប់ដោយកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលក្នុងខែតុលា។ វាបង្ហាញវិហារអាល់-អាក់សាដែលអាចមើលឃើញតាមរយៈប្រហោងនៅលើជញ្ជាំងអគារដែលត្រូវបំផ្លាញ ជាមួយនឹងស្លោកថា៖ “គ្មានការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅទេ លើកលែងតែទៅហ្សេរូសាឡឹម”។

បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់បានរួបរួមគ្នាបដិសេធផែនការរបស់លោកត្រាំ ហើយអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតនឹងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះសម្រាប់មេដឹកនាំនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហ្ស៊កដង់ កាតា និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ សម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលស្តីពីបញ្ហានេះ។

បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំកំពូលរីយ៉ាដ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់នឹងប្រជុំនៅទីក្រុងគែរនៅថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីបញ្ហាដដែលនេះ។

សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយពីប្រមុខព្រះវិហារគ្រិស្តនៅហ្សេរូសាឡឹមកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ក៏បានប្រឆាំងនឹងការបង្ខំឱ្យផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅដែរ ដោយនិយាយថា ជនជាតិហ្គាហ្សា “ដែលបានរស់នៅអស់ជាច្រើនជំនាន់នៅលើទឹកដីដូនតារបស់ពួកគេ មិនត្រូវបង្ខំឱ្យនិរទេសខ្លួន ដកហូតសិទ្ធិ… សិទ្ធិរបស់ពួកគេក្នុងការស្នាក់នៅលើទឹកដីដែលបង្កើតជាសារៈសំខាន់នៃអត្តសញ្ញាណរបស់ពួកគេឡើយ”។

លោកត្រាំបានព្រមានកាលពីសប្តាហ៍នេះថា “នរក” នឹងកើតឡើង ប្រសិនបើហាម៉ាស់មិនដោះលែងចំណាប់ខ្មាំង “ទាំងអស់” ដែលនៅសល់ត្រឹមថ្ងៃសៅរ៍ម៉ោង១២ថ្ងៃត្រង់ទេនោះ។

អ៊ីស្រាអែលក្រោយមកបានទាមទារឱ្យហាម៉ាស់ដោះលែង “ចំណាប់ខ្មាំងដែលនៅរស់បីនាក់” នៅថ្ងៃសៅរ៍ បើមិនដូច្នោះទេ “ការឈប់បាញ់នឹងបញ្ចប់”។

ដំណាក់កាលទីពីរ
ក្រោមលក្ខខណ្ឌនៃដំណាក់កាលទីមួយរយៈពេល៤២ថ្ងៃនៃកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់ដែលត្រូវបានសម្របសម្រួលដោយកាតា អេហ្ស៊ីប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ការចរចាសម្រាប់ដំណាក់កាលទីពីរត្រូវចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ។

លោក ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ បានបញ្ជូនក្រុមចរចាទៅកាន់ដូហាប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ប៉ុន្តែក្រុមប្រតិភូមិនត្រូវបានផ្តល់អាណត្តិឱ្យពិភាក្សាអំពីដំណាក់កាលទីពីរទេ ដែលត្រូវកំណត់ជំហានឆ្ពោះទៅរកការបញ្ចប់សង្គ្រាម។

មន្ត្រីហាម៉ាស់ លោក តាហែរ អាល់-នូនូ បានប្រាប់ AFP កាលពីថ្ងៃសុក្រថា “យើងរំពឹងថាការចរចាដំណាក់កាលទីពីរនៃការឈប់បាញ់នឹងចាប់ផ្តើមនៅដើមសប្តាហ៍ក្រោយ”។

ប្រភពមួយទៀតដែលស្និទ្ធនឹងការចរចាបានប្រាប់ AFP ថា “អ្នកសម្របសម្រួលបានជម្រាបហាម៉ាស់ថា ពួកគេសង្ឃឹមថានឹងចាប់ផ្តើមដំណាក់កាលទីពីរនៃការចរចានៅសប្តាហ៍ក្រោយនៅដូហា”។

ការវាយប្រហារថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ លើអ៊ីស្រាអែលបានបណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់១.២១១នាក់ ភាគច្រើនជាជនស្លូតត្រង់ នេះបើយោងតាមការរាប់របស់ AFP ពីតួលេខផ្លូវការរបស់អ៊ីស្រាអែល។

ក្រុមឧទ្ទាមក៏បានចាប់ចំណាប់ខ្មាំង២៥១នាក់ផងដែរ ក្នុងនោះ៧៣នាក់នៅតែស្ថិតនៅក្នុងហ្គាហ្សា រួមទាំង៣៥នាក់ដែលកងទ័ពអ៊ីស្រាអែលនិយាយថាបានស្លាប់។

យុទ្ធនាការតបតរបស់អ៊ីស្រាអែលបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់៤៨.២៣៩នាក់នៅហ្គាហ្សា ភាគច្រើនជាជនស្លូតត្រង់ នេះបើយោងតាមតួលេខពីក្រសួងសុខាភិបាលនៅក្នុងដែនដីដែលគ្រប់គ្រងដោយហាម៉ាស់ ដែលអង្គការសហប្រជាជាតិចាត់ទុកថាអាចជឿជាក់បាន៕
ប្រភព៖ AFP/cm